Tính dân chủ thể hiện trong hiến pháp 2013 như thế nào? (Phân tích)

Sau cách mạng tháng Tám thành công, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa cho đến nay, Quốc hội đã ban hành năm bản Hiến pháp đó là: Hiến pháp năm 1946, Hiến pháp năm 1959, Hiến pháp năm 1980, Hiến pháp năm 1992 và Hiến pháp năm 2013.

Từng bản Hiến pháp đều phát huy vai trò và sứ mệnh lịch sử trong từng giai đoạn khác nhau. Xuyên suốt qua các bản Hiến pháp, nguyên tắc dân chủ – chủ quyền Nhân dân luôn được khẳng định. Trong Hiến pháp 2013, bản Hiến pháp vừa kế thừa các giá trị to lớn của các bản Hiến pháp trước đó, vừa thể chế hóa các quan điểm, phương hướng, nội dung phát triển đã được khẳng định trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội thì chủ quyền Nhân dân lại một lần nữa được thể hiện và khẳng định đầy đủ, sâu sắc hơn.

Tính dân chủ thể hiện trong hiến pháp 2013 như thế nào?

Tính dân chủ thể hiện trong hiến pháp 2013

Ngay lời nói đầu Hiến pháp 2013 thể hiện: “… Nhân dân Việt Nam xây dựng, thi hành và bảo vệ Hiến pháp này vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, công bằng, dân chủ, văn minh” đã thể hiện rõ trách nhiệm của Nhân dân trong việc trong việc xây dựng, thi hành và bảo vệ Hiến pháp. Lần đầu tiên trong Hiến pháp năm 2013 hai chữ Nhân dân được viết hoa, đây không phải đơn thuần là cách thể hiện từ ngữ mà là diễn đạt ý nghĩa của một chủ thể quan trọng của đất nước.

Điều 2 Hiến pháp 2013: “Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam…đội ngũ trí thức” đã thể hiện nhất quán quan điểm của Đảng và Nhà nước ta và đề cao quyền làm chủ của Nhân dân trong Hiến pháp, là nhà nước của dân, do dân và vì dân. Đồng thời thể hiện đất nước Việt Nam là do chính nhân dân làm chủ, nhân dân là chủ thể quan trọng trong xây dựng và bảo vệ đất nước. Đồng thời đây cũng là cơ sở pháp lý cho việc xác định vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và mối quan hệ giữa các cơ quan nhà nước trong bộ máy nhà nước, là biện pháp nhằm hạn chế tối đa việc lạm dụng quyền lực nhà nước để xâm phạm đến quyền con người, quyền công dân đã được Hiến pháp thừa nhận và bảo vệ.

Khoản 2 Điều 4 Hiến pháp 2013: “Đảng Cộng sản Việt Nam gắn bó mật thiết với Nhân dân,…”, đây là điểm mới quan trọng trong Hiến pháp 2013, Đảng không chỉ là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội mà còn phải gắn bó mật thiết với nhân dân, phục vụ nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân và chịu trách nhiệm trước nhân dân về những quyết định của mình bởi nhà nước do nhân dân làm chủ, nhân dân trao quyền lực cho Đảng để lãnh đạo Nhà nước và xã hội, vì vậy mà Đảng phải chịu sự giám sát và chịu trách nhiệm trước nhân dân về nhiệm vụ được giao. Điều này sẽ hạn chế tối đa sự độc quyền .

Lần đầu tiên trong lịch sử lập hiến, quy định: “Nhân dân thực hiện quyền lực Nhà nước bằng dân chủ trực tiếp” được ghi nhận và phát triển thành nguyên tắc trong Hiến pháp 2013. Theo đó, nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện thông qua Quốc hội, Hội đồng nhân dân và các cơ quan khác của Nhà nước (Điều 6), bằng biểu quyết khi nhà nước tổ chức trưng cầu ý dân, trong đó có chưng cầu ý dân về Hiến pháp ( Điều 29; Điều 120).

Quyền con người được nhìn nhận với một vai trò cao hơn, xác định lại mối quan hệ giữa nhà nước với con người. Lần đầu tiên trong Hiến pháp 2013 ghi nhận quyền con người, quyền cơ bản của công dân tại chương II, đặt trang trọng chương I về chế độ chính trị. Điều 14 Hiến pháp 2013 thể hiện rõ việc đề cao nhân tố con người, coi con người là chủ thể, nguồn lực chủ yếu và là mục tiêu của sự phát triển, là cơ sở hiến định để bảo vệ và thực hiện quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân.

Điều 53 Hiến pháp 2013: “ Đất đai, tài nguyên nước,… thống nhất quản lý” khẳng định quyền sở hữu của Nhân dân, Nhân dân ủy quyền cho Nhà nước đại diện Nhân dân để sở hữu và thống nhất quản lý, chịu trách nhiệm trước Nhân dân về việc quản lý tài sản do nhân dân ủy quyền.

Điều 69 Hiến pháp 2013 quy định: “Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nước của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam” nhấn mạnh nhấn mạnh vai trò của Nhân dân là chủ thể tối cao của quyền lực Nhà nước, tất cả mọi quyền lực Nhà nước đều thuộc về Nhân dân. Quốc hội được nhân dân ủy thác cho quyền lực cao nhất để thực hiện quyền lập pháp. Quốc hội có trách nhiệm quy định tổ chức và hoạt động của Quốc hội, Chủ tịch nước, Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát, và các cơ quan khác do Quốc hội thành lập và bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm các chức danh đứng đầu các cơ quan này nhằm đảm bảo sự vận hành và thực thi hoạt động quản lý nhà nước và quản lý xã hội theo sự ủy quyền của Nhân dân.

Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Trên đây là tư vấn của Ban biên tập luathonglinh về Tính dân chủ thể hiện trong hiến pháp 2013 như thế nào?. Liên hệ luật sư để được tư vấn trực tiếp.